ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ

Ο Ευριπίδης, ο νεώτερος από τους τρεις μεγάλους τραγικούς ποιητές της αρχαιότητας γεννήθηκε στη Σαλαμίνα το 485. Πατέρας του ήταν ο Μνήσαρχος και μητέρα του η Κλειτώ που ανήκαν σε γενιά πλούσιων κτηματιών και φρόντισαν να δώσουν στον γιό τους, μια τέλεια για την εποχή μόρφωση που ξεχωρίζει και στο έργο του. Πάντως την ευγενική του καταγωγή αλλά και άλλες πλευρές της προσωπικής του ζωής, οι κωμικοί ποιητές της εποχής και ειδικά ο Αριστοφάνης δεν άφηναν ευκαιρία να πάει χαμένη και να μη τις σατυρίσουν. Δημόσιο λειτούργημα δεν άσκησε ο Ευριπίδης, σε αυτό είναι διαφορετικός από τον Σοφοκλή. Όμως στα δράματα του ύμνησε με φλογερή αγάπη την πόλη του και σε όλο το έργο του φαίνεται το μεγάλο ενδιαφέρον για τα πολιτικά γεγονότα και τα καίρια ζητήματα που απασχολούν τους Αθηναίους. Το έργο του Ευριπίδη είναι σφραγισμένο από δύο πολύ σημαντικές περιόδους τις αρχαιότητας. Από την λαμπρή εποχή πριν τον Πελοποννησιακό Πόλεμο που η τραγωδία έχει φτάσει στην ακμή της με τον Αισχύλο και τον Σοφοκλή αλλά και την περίοδο του Πελοποννησιακού πολέμου όπου ο Ευριπίδης δημιουργεί ένα μεγάλο μέρος του έργου του, αμφισβητώντας τις καθιερωμένες αξίες. Πράγμα που τον κάνει καινοτόμο και νεωτεριστή, ιδιαίτερα αγαπητό στους νέους, αλλα άξιο για χλευασμό και κατασυκοφάντηση από τους συντηρητικούς. Ο Ευριπίδης ξεμακραίνει από τους προκατόχους του και στην μορφή και στο περιεχόμενο αλλά και στους στόχους. Ο Ευριπίδης είναι ένα ανήσυχο, αδέσμευτο πνεύμα που βρίσκεται σε μια διαρκή αναζήτηση για νέες μορφές έκφρασης, νέες μουσικές γραμμές, νέους τρόπους πραγμάτωσης της τραγωδίας. Για αυτούς τους νεωτερισμούς του, που ήταν δυσκολοχώνευτοι στους γηραιότερους Αθηναίους, δεν βραβεύτηκε παρά μόνο 4 φορές από τις 22 που πήρε μέρος σε δραματικούς αγώνες. Φίλοι του οι φιλόσοφοι Αναξαγόρας και Πρωταγόρας που εισάγουν πρώτη φορά στην Αθήνα το πνεύμα του Ιωνικού διαφωτισμού και το φυσιοκρατικό διαλογισμό. Οι τολμηρές σκέψεις τους, ο σκεπτικισμός τους απέναντι στη λαική θρησκεία, ανησυχούσαν βαθιά τη συντηρητική κοινή γνώμη, που το εξέφραζε με κάθε τρόπο. Τον Ευριπίδη τον κατηγόρησαν ακόμη και για μισογύνη. Ενώ το έργο του είναι γεμάτο από γυναικείες μορφές και τις περισσότερες φορές τοποθετεί την γυναίκα σε υψηλότερο ηθικό επίπεδο από τον άντρα. Παρόλα αυτά ο συγκαιριανός του Αριστοφάνης σε όλες τις σωζόμενες κωμωδίες του ρίχνει το καρφάκι του για τον Ευριπίδη. Κανείς δεν γλυτώνει από τα σχόλια του, ούτε οι δύο γάμοι του και οι δύο χωρισμοί του, με διάφορα υπονοούμενα. Ακόμη και οι σκηνικοί νεωτερισμοί του σατιρίζονται, όπως ο από μηχανής θεός. Το 408 ο Ευριπίδης σε ηλικία 77 ετών πηγαίνει στη Μακεδονική αυλή, καλεσμένος του Βασιλιά Αρχέλαου και εκεί ζει την υπόλοιπη ζωή του συντροφιά με τον επίσης Αθηναίο τραγικό ποιητή Αγάθωνα και τον Τιμόθεο, μουσικό από την Μίλητο που είχε επηρεάσει την αρμονία των λυρικών μερών στις τραγωδίες του Ευριπίδη. Πέθανε την άνοιξη του 406 και η είδηση του θανάτου του τραγικότερου των τραγικών κατά τον Αριστοτέλη, γέμισε θλίψη την Αθήνα.
ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ

Μήδεια (431 π.Χ.)

Ιππόλυτος (438-428 π.Χ.)

Άλκηστις (438 π.Χ.)

Βάκχαι (405 π.Χ.)

Ορέστης (408 π.Χ.)

Τρωάδες (415 π.Χ.)

Ρήσος (405 π.Χ.)

Ιφιγένεια εν Αυλίδι (406 π.Χ.)

Ιφιγένεια εν Ταύροις (413 π.Χ.)

Ηρακλείδαι (430-422 π.Χ.)

Εκάβη (430-425 π.Χ.)

Ηρακλής μαινόμενος (415 π.Χ.)

Ηλέκτρα (413 π.Χ.)

Ανδρομάχη (430-417 π.Χ.)

Ικέτιδες (422 π.Χ.)

Φοίνισσαι (411-408 π.Χ.)

Ελένη (412 π.Χ.)

Κύκλωψ (408 π.Χ. ; )

Κύκλωψ (408 π.Χ. ; )

Ο Κύκλωψ είναι Σατυρικό Δράμα κι η υπόθεσή του είναι απ’ την Οδύσσεια (Ραψ. ι), όπου ο Οδυσσέας τύφλωσε τον Κύκλωπα. Τον Χορό του δράματος αποτελούν οι Σάτυροι με Κορυφαίο τον Σειλινό και παρασταίνουν τους δούλους του Κύκλωπα που αφού τον τυφλώνει ο Οδυσσέας τους σώζει. Είναι το μοναδικό Σατυρικό Δράμα που έχει διασωθεί ολόκληρο και το μοναδικό, θα μπορούσε να πει κανείς, δράμα του Ευριπίδη με θέμα καθαρά απ’ τον Όμηρο.

Ελένη (412 π.Χ.)

Στο δράμα αυτό ο Πάρις στην Τροία αντί για την αληθινή Ελένη πήρε μαζί του το είδωλό της. Αυτό μετά την άλωση της πόλης πήρε ο Μενέλαος αλλά στην περιπλάνησή του στην Αίγυπτο βρίσκει εκεί την αληθινή Ελένη που ο βασιλιάς της χώρας Θεοκλύμενος με τη βία ζητούσε σε γάμο. Η ηρωίδα όμως του ξέφυγε με διάφορα τεχνάσματα που σκέφτηκε η ίδια και πραγματοποίησε ο Μενέλαος. Η Ελένη θεωρήθηκε πρότυπο συζυγικής πίστης και σεμνότητας κι ο χαραχτήρας της Θεονόης, αδερφής του εκεί βασιλιά αγνός και φιλάνθρωπος. Αναγνώριση, δόλος, σκευωρία, απαγωγή είναι τα στοιχεία του έργου. Σ’ όλα αυτά κυρίαρχοι είναι οι θεοί, αλλά κι η τυφλή Τύχη, η σύμπτωση. Ειρωνεία κι αποστασιοποίηση κι ακόμα η φαντασία του παραμυθιού είναι τα χαρακτηριστικά του δράματος που είχε να παρουσιάσει στο κοινό μια άλλη Ελένη.


ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ

ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ: Τάσος Ρούσσος
ΜΟΥΣΙΚΗ: Ιάννης Ξενάκης
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Αλέξης Σολομός
ΠΑΙΖΟΥΝ: Άννα Συνοδινού, Νίκος Τζόγιας, Βασίλης Κανάκης, Ελένη Ζαφειρίου, Παντελής Ζεβός, Κάκια Παναγιώτου, Γκίκας Μπινιάρης, Στέλιος Βόκοβιτς, Χρήστος Πάρλας, Κώστας Κοσμόπουλος, Έλλη Βοζικιάδου, Αιμιλία Υψηλάντη, Μαρία Σκούντζου, Νόρα Κατσέλη, Αντιγόνη Γλυκοφρύδη, Λόυσκα Αβαγιάννου, Μαρία Πεφάνη, Τζέσυ Παπουτσή, Νινή Βοσνιάκου, Ντίνα Σαββίδη, Φλώρα Κωστοπούλου, Φωτεινή Μανέτα
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 ώρα και 46 λεπτά
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ: 1977 (16 Ιουλίου)

Ικέτιδες (422 π.Χ.)


Στις Ικέτιδες οι Θηβαίοι δεν επιτρέπουν την ταφή των Αργείων στρατηγών που πέσαν στη Θήβα. Τότε ήρθαν στον βασιλιά της Αθήνας Θησέα η μανάδες των νεκρών σαν Ικέτιδες κι αυτός αφού επιτέθηκε στους Θηβαίους και τους νίκησε πήρε τους νεκρούς και τους φέρνει στην Ελευσίνα όπου και καίγονται. Την Ευάδνη όμως, τη γυναίκα του Καπανέα, την πιάνει μανία και πέφτει κι αυτή στη φωτιά όπου καίγεται ο άντρας της. Η τραγωδία αυτή χαρακτηρίστηκε Εγκώμιον των Αθηνών κι έχει την ίδια υπόθεση με το χαμένο δράμα του Αισχύλου Ελευσίνιοι. Η παράσταση αυτού του δράματος θα ήταν πολύ θεαματική με τις φωτιές που άναβαν στη σκηνή, με τις τεφροδόχους που κρατούσαν τα παιδιά των 7 στρατηγών, με την ξαφνική μανία που πιάνει την Ευάδνη και πέφτει στη φωτιά. Όλα αυτά γέμιζαν το θέατρο από τρόμο κι έκπληξη.

Φοίνισσαι (411-408 π.Χ.)

Αι Φοίνισσαι ονομαστήκαν έτσι απ’ το Χορό τους κι έχουν την ίδια υπόθεση με τους Επτά επί Θήβας του Αισχύλου αλλά με μεγαλύτερη έκταση και μεγάλη ποικιλία, γι’ αυτό κι η ενότητα της τραγωδίας γίνεται χαλαρή. Το δράμα αυτό έχει πολύ τραγικό στοιχείο όπως η νεότερη δραματουργία, γιατί πρώτα αποφασίζει τον εαυτό του υπέρ της πατρίδας ο γιος του Κρέοντα, Μενοικεύς, μετά σκοτώνονται οι στρατηγοί των πολιορκητών και μετά απ’ αυτούς αλληλοσκοτώνονται σε μονομαχία τα δυο αδέρφια και πάνω τους αυτοκτονεί η μητέρα τους. Στη συνέχεια η Αντιγόνη μη υπακούοντας στη διαταγή του Κρέοντα να μην ταφεί ο νεκρός του Πολυνείκη τον κηδεύει κι έπειτα φεύγει οδηγώντας τον τυφλό πατέρα της Οιδίποδα στην εξορία που καταδικάστηκε.

Ίων (414 – 413 π.Χ. ή 419 – 418 π.Χ.)

Η Κρέουσα, η κόρη του Ερεχθέα, γέννησε απ’ τον Απόλλωνα έναν γιο, τον Ίωνα που τον εγκατέλειψε στην Ακρόπολη. Αυτόν τον βρήκε ο Ερμής και τον έφερε στους Δελφούς. Εκεί ανατράφηκε απ’ την Πυθία κι έγινε νεωκόρος του Απόλλωνα. Η Κρέουσα αργότερα πήρε γι’ άντρα της τον Ξούθο που συμμάχησε με τους Αθηναίους κι έγινε βασιλιάς. Απ’ αυτόν τον γάμο δεν γεννήθηκε κανένα παιδί και γι’ αυτό ο Ξούθος έρχεται στους Δελφούς για να ρωτήσει τον θεό. Ο Απόλλωνας θέλει απ’ την αρχή να κάνει βασιλιά της Αθήνας τον γιο του απ’ την Κρέουσα, τον Ίωνα, χωρίς όμως να φανεί πως είναι πατέρας του. Ο Ξούθος παίρνει χρησμό ότι εκείνον που θα συναντήσει βγαίνοντας απ’ τον ναό είναι γιος του που γεννήθηκε απ’ άλλο γάμο, πριν ακόμα πάρει για γυναίκα του την Κρέουσα. Ο Ξούθος συναντάει πρώτο τον Ίωνα, τον γιο του Απόλλωνα. Σ’ αυτόν φανερώνει τον χρησμό κι ο Ίων χαίρεται μεν γι’ αυτό αλλά ρωτάει να μάθει ποια είναι η μητέρα του. Μετά την ψεύτικη αυτή αναγνώριση κι έναν διάλογο χωρίς αποτέλεσμα ο Ίων πείθεται με δόλο ν’ ακολουθήσει τον Ξούθο και να έρθει στ’ ανάκτορα της Αθήνας. Η Κρέουσα το μαθαίνει και θέλει να τον δηλητηριάσει, νομίζοντας τον Ίωνα σαν γιο του Ξούθου από προηγούμενο γάμο. Στο τέλος όμως αναγνωρίζεται σαν γιος της κι η Αθηνά αποκαλύπτει τον Απόλλωνα για πατέρα του ενώ τη συμβουλεύει να τον εγκαταστήσει στο θρόνο.


ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ

ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ: Νικολέττα Φριντζίλα
ΜΟΥΣΙΚΗ: Τάκης Φαραντζής
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Λυδία Κονιόρδου
ΠΑΙΖΟΥΝ: Λυδία Κονιόρδου, Χρίστος Λούλης, Νίκος Καραθάνος, Κοσμάς Φοντούκης, Χρήστος Σαπουντζής, Δημήτρης Οικονόμου, Φαίδων Στρατής, Γιώργος Γάλλος, Χρήστος Τακτικός, Ανέζα Παπαδοπούλου, Ναταλία Στεφάνου, Μαρία Ναυπλιώτου, Ινώ Μενεγάκη, Τζίνα Θλεβερή, Βίβιαν Κοντομάρη, Δέσποινα Τσιρακάκη, Στέλλα Σκορδαλά, Τίνα Αλεξοπούλου, Νικολέττα Βλαβιανού, Ευγενία Αποστόλου, Στέλλα Γκίκα, Γωργία Τσαγκαράκη, Μαρία Λιαπίκου, Ουρανία Ρασλή
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 ώρα και 57 λεπτά
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ: 2003 (5 Ιουλίου)

Ανδρομάχη (430-417 π.Χ.)

Η Ανδρομάχη, είναι το δράμα της χήρας τους Έκτορα που ο γιος του Αχιλλέα, ο Νεοπτόλεμος, την έφερε σαν λάφυρο στην πατρίδα του και την κράτησε σαν παλλακίδα του αφού έκανε έναν γιο μαζί της, τον Μολοσσό. Η Ερμιόνη, η νόμιμη σύζυγος, θέλει να τη σκοτώσει, κι ενώ ο άντρας της απουσίαζε την προσκαλεί μαζί με τον πατέρα της τον Μενέλαο απ’ τη Σπάρτη επιδιώκοντας έτσι το φόνο της. Η Ανδρομάχη που καταλαβαίνει τον σκοπό της Ερμιόνης αφού έκρυψε τον γιο της σε μέρος ασφαλές, ή ίδια κατέφυγε στο ιερό της Θέτιδας. Ο Μενέλαος όμως που βρήκε τον κρυμμένο γιο της Ανδρομάχης Μολοσσό την απειλεί πως θα τον σκοτώσει αν εκείνη δεν βγει απ’ το ιερό. Έτσι αναγκαστικά η Ανδρομάχη βγαίνει κι ο μεν Μενέλαος προσπαθεί να την σκοτώσει ενώ η Ερμιόνη θέλει να σκοτώσει τον γιο της Μολοσσό. Παρουσιάζεται όμως ο Πηλέας και την μεν Ανδρομάχη με το γιο της τη σώζει τον δε Μενέλαο τον αναγκάζει να φύγει. Η Ερμιόνη μετά απ’ αυτό πέφτει σε τρομερή απελπισία γιατί φοβάται την τιμωρία του Νεοπτόλεμου. Έρχεται όμως ο Ορέστης και την παίρνει μαζί του αφού προηγουμένως την αρραβωνιάστηκε. Την τραγωδία τη μιμήθηκε κι ο Ρακίνας το 1667.